Odkrycia w Chotyńcu - ślady Scytów

Czy Chotyniec w gminie Radymno dzięki Scytom, którzy żyli tu ok. 2 500 lat temu stanie się sławny w całej Europie? Na razie odkrycie, którego dokonali rzeszowscy archeolodzy sprawiło, że o małej wiosce na Podkarpaciu mówią ogólnopolskie media, a historycy będą musieli zmieniać podręczniki. Sołtys wsi Wiesław Konieczny liczy na to, że do wioski zaczną ściągać turyści.

Sołtys o tym, że ich wieś jest sławna, dowiedział się od syna z Niemiec.

 Więcej o badaniach wie mieszkaniec Chotyńca Franciszek Łuczyszyn, bo to m.in. na jego polu znajduje cenne znalezisko.

Trzeba zmienić prehistorię

Odkrycia w Chotyńcu dokonali archeolodzy z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego. W terenie wykopali ceramikę wykonaną na kole garncarskim i kości koni, a ze zdjęć wykonanych dronem odkryli jaśniejszy pas ziemi o szerokości 30-40 metrów i wysokości 3,5 m układający się w krąg. To według nich grodzisko Scytów żyjących na tym terenie ok. 2,5 tys. lat temu.

Liczą na promocję wsi

Co dla mieszkańców Chotyńca oznacza takie odkrycie?

Ewa KŁAK-ZARZECKA

Scytowie - zagadkowy starożytny lud

Dwa i pół tysiąca lat temu rozległe stepy Euroazji (rozciągające się od Dunaju w Europie aż po góry Ałtaj w Środkowej Azji) zamieszkiwały plemiona koczownicze. Starożytni Grecy nazywali je Scytami. Właściwie były to różne grupy etniczne, bardzo zbliżone do siebie pod względem kultury i obyczajów. Scytowie zostawili trwały ślad na kartach historii. Wzmiankę o nich znajdziemy nawet w Biblii.

Na przełomie VI i V wieku p.n.e. Scytowie dokonali najazdu na ziemie dzisiejszej Polski, kierując się szlakiem z Węgier, południową stroną Karpat i przekraczając Bramę Morawską. Zaatakowali plemiona należące do kultury łużyckiej. Odnotowano także najazdy na ziemie zajmowane przez grupę górnośląsko-małopolską. Ślady ich wypraw są także w Polsce środkowej. Ich miejsce w historii wyznacza fakt pośredniczenia w rozpowszechnieniu kultury greckiej na obszarach Europy Wschodniej. Tajemniczy lud Scytów zanim zniknął, zostawił trwały ślad na kartach historii.

Tajemnicescytyjskich kurhanów

Najwięcej o Scytach oprócz przekazów starożytnych kronikarzy na czele z Herodotem, mówią nam wykopaliska archeologiczne. Z reguły znaleziska są dokonywane w miejscach scytyjskich pochówków w kurhanach czyli w wielkich ziemnych kopcach. Przy szkieletach z reguły znajdywano bogate wyposażenie, m.in. przedmioty ze złota, bransolety z brązu, uprząż itp. Groby wskazują też, jak rozwarstwione było społeczeństwo scytyjskie. Sam obrzęd chowania zmarłych nie był jednolity. Praktykowano zarówno kremację, jak i grzebanie w ziemi. Scytowie uprawiali magię i szamanizm, a także kult ognia i bogini matki. Grobowiec uważali za mieszkanie zmarłego. Herodot bardzo szczegółowo opisał, jak wyglądał pochówek scytyjskiego króla. Zabalsamowane ciało chowano wraz z wieloma cennymi, złotymi przedmiotami. Królewską konkubinę, służących, konie zabijano i grzebano wraz z królem a na koniec usypywano wielki kopiec. Władców żegnano licznymi ofiarami. Na znak żałoby Scytowie robili sobie nacięcia na ciele i obcinali włosy. Herodot pisał o nich: „Odcinają sobie kawałek ucha, strzygą wkoło włosy, robią nacięcia dokoła ramion, rozdrapują sobie czoło i nos i lewą rękę przebijają strzałą”.

Ubiór Scytów

Oprócz dzieł sztuki, archeolodzy znajdują także broń czy wyposażenie koczowników. Charakterystyczny jest ubiór scytyjskiego koczownika: na głowie nosił on szpiczastą czapkę zakrywającą uszy, zwaną z rosyjskiego „baszłykiem”, na tułów zakładał kaftan, a na nogi -spodnie, szczególnie wygodne w czasie jazdy konnej. Do tego każdy wojownik uzbrojony był w krótki miecz, zwany z grecka „akinakes”, toporek i refleksyjny łuk scytyjski oraz kołczan z pojemnikiem na łuk i strzały, zwany po grecku „gorytos”. Ubranie i uzbrojenie scytyjskie było obficie pokryte złotymi ozdobami.

Zwyczaje

Był to lud wyjątkowo wojowniczy, prawie nie zsiadali z koni, rodziny wozili w furgonach zaprzężonych w woły. Uwielbiali sfermentowane mleko klaczy, a wszelkie przymierza zatwierdzali wypiciem krwi. Według Herodota podczas uczt używali do wznoszenia toastów czaszek zabitych przez siebie wrogów, czasami oprawionych w złoto. Do wspólnej uczty byli dopuszczani tylko ci spośród mężczyzn, którzy posiadali taki puchar sporządzony z czaszki własnoręcznie zabitego wroga.

Dzięki Herodotowi przetrwał do dzisiaj opis wielu zwyczajów scytyjskich, a zwłaszcza wojennych. Herodot zwiedził całe wybrzeże Morza Czarnego, odbył też wyprawę w głąb stepów. Tam poznał historię i zwyczaje Scytów, które opisał w IV księdze Dziejów:

"Co do spraw wojennych jest u nich taki zwyczaj. Skoro Scyta powali pierwszego przeciwnika, pije jego krew, głowy zaś tych wszystkich, których w bitwie uśmierci, odnosi królowi; jeżeli bowiem zaniesie głowę ma udział w uzyskanej przez nich zdobyczy, w przeciwnym razie nic nie dostaje."

Herodot, Dzieje, tłum. Seweryn Hammer, Warszawa 2003, s. 64.

Dodatkowo wojownik skalpował zabitych wrogów, co w starożytności uważano za typowo scytyjski zwyczaj. Wyjątkowo dokładnie Herodot opisał technikę zdjęcia skalpu z głowy. Badania archeologiczne scytyjskich grobów zdają się jego opis potwierdzać.

„A odziera ją ze skóry w taki sposób. Nacina skórę dookoła uszów, potem chwyta głowę za włosy i wytrząsa ją; dalej zeskrobuje ze skóry mięso żebrem wołowym i garbuje ją w ręku; a skoro ją zmiękczy, posługuje się nią jak ręcznikiem, zawiesza u uzdy konia, na którym jeździ, i jest z tego dumny. Kto bowiem ma najwięcej takich ręczników, ten uchodzi za najdzielniejszego”.

Herodot, Dzieje, tłum. Seweryn Hammer, Warszawa 2003, s. 64.

Kobiety Scytów

Bliżej nie określona jest rola kobiet, zarówno w społeczeństwie jak i podczas prowadzenia wojen. W mogiłach młodych kobiet scytyjskich znaleziono m.in. łuki. W niektórych wypadkach kobiety znajdowano w pełnym rynsztunku bojowym. Świadczyć to może, że brały sporadycznie udział w walkach.

Upadek

Państwo scytyjskie upadło w III wieku p.n.e w wyniku stałego wzrostu roli Sarmatów. Mimo rozpaczliwych prób nie udało się go ocalić. Do tego wszystkiego doszły klęski z legionami rzymskimi. W efekcie ludność scytyjska zasymilowała się z Sarmatami.