TRZY BRAMY Jarosławski Festiwal Historyczny 2022

W piątek, 16 września rozpoczął się Jarosławski Festiwal Historyczny TRZY BRAMY. Pierwsza edycja wydarzenia poświęcona jest czasom przełomu XIX i XX wieku.

Był to okres, kiedy miasto po długim okresie stagnacji związanej z upadkiem jarmarków, klęskami elementarnymi, czasami wojen północnych i wreszcie przejściem pod zabór austriacki, przeżywało swój drugi Złoty Wiek. Wówczas to Jarosław w krótkim czasie z podupadającego miasteczka na prowincji przemienił się w zamożne i rozkwitające miasto. Wszystko za sprawą decyzji, by właśnie tu stacjonował garnizon – jeden z największych w Galicji.

Wybudowano nowoczesne kompleksy koszar. Dzięki powstaniu gazowni oświetlone zostało miasto. Wytyczono nowe ulice, powstały nowe dzielnice miejskie, z pięknymi kamienicami, gmachami użyteczności publicznej, licznymi szkołami. Zjeżdżający tutaj z terenów całego cesarstwa oficerowie (często razem z całymi rodzinami) szybko stawali się częścią jarosławskiej elity i wyznaczali nowe trendy w wielu dziedzinach życia. Oczekiwali usług na wysokim poziomie, szukali rozrywki, stałych bywalców miały kawiarnie, kasyna, sklepy. Nastał czas prosperity.

Okres ten zbiega się w czasie z niezwykłą popularnością pocztówki. Posiadany przez Muzeum i eksponowany obecnie na wystawie czasowej Pozdrowienie z Jarosławia zbiór pocztówek stał się punktem wyjścia do opracowania koncepcji programowej tegorocznej edycji festiwalu.

Liczne pocztówki wysyłane z Jarosławia, a pisane w języku niemieckim, pobudzają do stawiania pytań o relacje Polaków do władz zaborczych. Opisy koszarowego życia (również po czesku czy węgiersku) pozwalają pytać o rolę garnizonu w rozwoju miasta i o żołnierską codzienność w przededniu i w trakcie Wielkiej Wojny. Kartki zapisane „tajemniczym znaczkami” przywołują na myśl społeczność żydowską, niegdyś nieodłącznie związaną z miastem. Wreszcie pytanie – co robił w Jarosławiu noblista, Henryk Sienkiewicz, który, co ciekawe, jest twórcą nazwy „pocztówka”? To tylko część z niezliczonej ilości kontekstów, które stają nam przed oczami, gdy patrzymy na jarosławskie pocztówki i które stanowić będą tematykę pierwszej edycji Festiwalu Historycznego TRZY BRAMY. Złoży się na niego cykl wykładów, warsztatów oraz wydarzenia towarzyszące.

Na inaugurację części wykładowej, 16 września o godzinie 19:00 w Wielkiej Izbie kamienicy Orsettich, prof. Jacek Wojtysiak, filozof z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, wygłosi wykład zatytułowany „Przeszłość/pamięć/tradycja – czy naprawdę ich potrzebujemy?”. Następnego dnia prof. Waldemar Łazuga z Uniwersytetu Adama Mickiewicza, znany ekspert od Galicji, autor poczytnych książek o Polakach na szczytach władzy cesarstwa Austro-Węgierskiego, opowie o „Galicji w polityce Austro–Węgier 1867–1918”. Natomiast w niedzielę, 18 września profesor Andrzej Chwalba z Uniwersytetu Jagiellońskiego, przedstawi zebranym sylwetkę Michała Bobrzyńskiego i krakowskich konserwatystów – ważnej grupy politycznej, która sprawę polską wiązała z akceptacją cesarskiej władzy we Wiedniu.

W kolejną sobotę, 24 września, dr Rafał Kolano z jarosławskiego Muzeum oraz Arkadiusz Sołtysik z rzeszowskiego oddziału IPN opowiedzą o relacjach, jakie panowały wówczas na naszych terenach pomiędzy Polakami, a zamieszkującymi tu Rusinami/Ukraińcami oraz Żydami. W niedzielę, 25 września, dr hab. Grażyna Stojak (URZ) przedstawi ciekawe dzieje pierwszorzędnego galicyjskiego fotografa – Berla Hennera, który działał również w Jarosławiu, zaś Barbara Babraj, emerytowana kustosz Biblioteki Jagiellońskiej, odkryje przed słuchaczami jarosławskie wątki życia i twórczości Henryka Sienkiewicza.

Ostatni weekend, 1-2 października, to wykład (i spacer po mieście) poświęcony jarosławskiej secesji, które poprowadzi Przemysław Gęsiorski z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków; wykład prof. Mariana Wolskiego z Uniwersytetu Papieskiego w Krakowie, który przybliżać będzie reguły savoir-vivre panujące w wyższych warstwach społeczeństwa polskiego u schyłku XIX i na początku XX wieku i wykład Zofii Kostki-Bieńkowskiej, starszej kustosz Muzeum w Jarosławiu, która opowie kim byli m.in. Juliusz Strisower, bracia Kurzmanowie, Władysław Jahl, Emil Bałaban czy Wawrzyniec Karlseder – właściciele jarosławskich kamienic. Ostatniego dnia festiwalu dr Jan Kuca wygłosi wykład „Zostaliśmy tu na zawsze – cmentarze z okresu Wielkiej Wojny na jarosławskim Zasaniu”, a znawca tradycyjnej muzyki polski południowo-wschodniej Bartosz Gałązka opowie o muzyce, która rozbrzmiewała w cesarsko-królewskich garnizonach oraz na tyłach wojennych frontów. Wykładowi towarzyszyć będzie koncert zespołu C.K. Kapela, będący żywą prezentacją treści wykładu.

Na festiwal złożą się również dwa warsztaty lingwistyczne (gwara lwowska i jidysz), mające być wehikułem pozwalającym uczestnikom wrzuć się w brzmienie ulicy miasta sprzed stu lat. Dopełnieniem będą warsztaty kaligrafii oraz wystawa plenerowa fotografii Berla Hennera.
Nazwa TRZY BRAMY nawiązuje do bram prowadzących niegdyś do Jarosławia. To przez nie w okresie Złotego Wieku przybywali do miasta kupcy z całej Europy, Turcji, Armenii czy Persji. W ten sposób TRZY BRAMY symbolizują nie tylko otwartość, wielość możliwości, bogactwo, ale też wielokulturowość Jarosławia, która zawsze wiązała się z jego rozwojem.

Festiwal odbywa się dzięki dotacji Muzeum Historii Polski przyznanej w ramach programu Patriotyzm Jutra – edycja 2022. Wszystkie szczegóły programowe dostępne są na afiszach oraz na stronie internetowej Muzeum w Jarosławiu Kamienic Orsettich.

Zespół Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich