Odnowione polichromie

Powoli dobiegają końca prace remontowe przy dwóch polichromiach w prezbiterium Kolegiaty Bożego Ciała w Jarosławiu. To kolejny etap renowacji wnętrza świątyni po ołtarzu głównym i sklepieniu. Prace od 2008 roku prowadzą konserwatorzy zabytków z Haczowa pod kierunkiem Kazimiery i Kazimierza Wajdów.

Środek tygodnia. W świątyni o godzinie jedenastej oprócz kilku modlących się osób na gigantycznych drewnianych rusztowaniach pracuje grupka konserwatorów, którzy w spokoju i ciszy pracują przy renowacji dwóch monumentalnych polichromii autorstwa Leonarda Winterowskiego. – Teraz jest spokój. Ale gdyby przyszedł pan na początku naszych prac, gdy robiliśmy konserwację techniczną, nie było wcale tak cicho. Pracowało wtedy więcej osób. Coś trzeba było skuć, całymi dniami chodziły odkurzacze – opowiada Kazimiera Wajda, która od 8 lat prowadzi prace renowacyjne w jarosławskiej kolegiacie.

Polichromie

Dwa duże obrazy po obu stronach prezbiterium, przedstawiające po jednej stronie w otoczeniu witraża ze Świętą Rodziną apostołów Piotra i Pawła a po drugiej Ostatnią Wieczerzę, powstały w latach 1912-1914. Zostały namalowane przez lwowskiego malarza Leonarda Winterowskiego w 50. rocznicę ocalenia z pożaru z 1862 roku obrazu Matki Bożej Śnieżnej. – Nie jest to pierwsza polichromia w tym kościele. Kościół pochodzi z XVI wieku więc ma bogatą historię. Ale ponieważ różne klęski spotykały tę świątynię, było tu wiele pożarów, dawne polichromie się nie zachowały. Największy pożar był w połowie XIX wieku, w wyniku którego spłonęło niemal całe wnętrze kościoła, według danych historycznych, do gołych murów – opowiada Kazimiera Wajda.

Bezpośrednio po tym pożarze, gdy proboszczem parafii był ks. Antoni Żelazny, dokonano gruntownego remontu kościoła. To wtedy powstał kamienny ołtarz w stylu neogotyckim, który został zastąpiony obecnym ołtarzem w latach 50. XX wieku i monochromatyczne polichromie, które pasowały do tamtego ołtarza, jednak nie do barokowej architektury kościoła. – W 1912 roku poprzednia polichromia została zastąpiona obecną, bardzo barwną i kolorową. Stylowo jest to neobarok z elementami secesji i art déco. Taka wtedy była tendencja, taka wtedy była moda na eklektyczne polichromie – mówi Kazimiera Wajda.

Renowacja

W przeszłości polichromie były odnawiane dwukrotnie. Najpierw w latach 30. za sprawą ks. Loteckiego z Przemyśla, który w tamtym czasie zajmował się konserwacją wielu kościołów w regionie, dokonano częściowego odnowienia obrazów. Miały wtedy jeszcze niewiele lat, nie były objęte żadną ochroną. Dlatego można było wprowadzać różne kolorystyczne zmiany i inne pomniejsze poprawki. Do kolejnych ingerencji doszło w latach 70. – Od miejscowych osób dowiedzieliśmy się, że pojawiły się wtedy nawet pomysły ich usunięcia. Były w bardzo złym stanie, bardzo brudne, z popękanymi ścianami. Ale artyści jarosławscy postanowili je uratować i tak jakie wtedy były możliwości zostały odnowione. W dużym stopniu przemalowane. Ponieważ wtedy też nie były wpisane do rejestru nie było potrzeby ich tak bardzo pieczołowicie odnawiać – mówi Kazimiera Wajda.

Przystępując do pracy dzisiaj, jako pierwsze należało polichromie odczyścić. Następnie usunąć przemalowania z lat 70. i 30. – Polichromia oryginalna po odsłonięciu była w niektórych miejscach bardzo słaba. Przystąpiliśmy do konserwacji i wzmacniania tynków, nasączania i robienia zastrzyków, likwidowania spękań. To wszystko to pierwszy etap, czyli tzw. konserwacja techniczna. Następnie przeszliśmy do uzupełniania ubytków tynków i utrwalenia samej polichromii. Ostatni etap, który teraz kończymy jest najprzyjemniejszy, czyli konserwacja estetyczna. Uzupełnianie ubytków polichromii i wykonywanie rekonstrukcji w tych miejscach – opowiada o swojej pracy konserwatorka.

Finanse

Renowacja świątyni to spore obciążenie dla parafii. – Prace są bardzo żmudne i kosztowne. Okazuje się, że zniszczenia były dość duże. Każdy rok odkładania tego na później sprawiałby, że zniszczenia stawałyby się coraz większe – mówi ks. Marian Bocho, proboszcz parafii pw. Bożego Ciała w Jarosławiu. W tym roku na remont polichromii udało się uzyskać dofinansowanie z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego oraz Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Przemyślu. Odnowione polichromie będzie można oglądać już w listopadzie.

Szczepan MAZIAREK

fot. Szczepan Maziarek