Wakacje na ziemi jarosławskiej: Czym zaskoczy nas Radymno?

Mamy już wrzesień, uczniowie poszli do szkoły, ale wakacje wciąż mają studenci. Nasz cykl – nie ukrywamy, że ku uciesze wielu Czytelników – kontynuować więc będziemy do końca tego miesiąca. To dobry czas, by udać się na wędrówkę, a ziemia jarosławska doskonale się do tego nadaje.

Radymno, zwłaszcza latem, kojarzy się zazwyczaj z wypoczynkiem nad zbiornikiem ZEK i Dinozekolandią, a także z Dworem Kresowym, który wita przybyszy jadących od strony Jarosławia. I owszem, akwen i wszelkie związane z nim atrakcje, których z roku na rok jest coraz więcej, to spory atut tego niewielkiego miasta. Ale historia Radymna jest o wiele dłuższa i postaramy się poszukać jej śladów. Co ciekawego kryje w sobie Radymno i czy warto się tu wybrać? 

Kościół z pięknymi ołtarzami 

Pierwsze kroki kierujemy do kościoła św. Wawrzyńca i Sebastiana. To barokowa trzynawowa, naprawdę piękna świątynia. Budowę tego kościoła ukończono w 1729 roku. Miał on od początku 7 ołtarzy. Ołtarze te, podobnie jak i okazała ambona, także i dziś przyciągają oko zwiedzającego. W prawym bocznym ołtarzu zobaczyć można figurę św. Mikołaja, niegdyś bardzo popularnego na naszym terenie patrona kościołów i parafii. Mikołaj jest zresztą świętym szczególnym w Radymnie, gdyż patronuje także przedszkolu parafialnemu, które funkcjonuje tuż obok kościoła. 

Wawrzyniec, Maria i Mikołaj 

Przy kościele stoi także zabytkowa dzwonnica z 1729 roku. Smutną historię starych radymniańskich dzwonów znaleźć można na stronie internetowej „Historyczne Radymno”, która powstała w ramach projektu „Wielokulturowa przeszłość dla przyszłości” Stowarzyszenia Rozwoju Radymna „Galeon” . W 1915 roku władze austriackie skonfiskowały dzwon z 1660 roku. Kolejny dzwon, z 1636 roku, wywieźli z Radymna Niemcy w czasie II wojny światowej. Trzy nowe dzwony poświęcono dopiero w 1962 roku. Zostały odlane w ludwisarni Felczyńskich w Przemyślu i noszą imiona Wawrzyniec, Maria i Mikołaj. W tym samym okresie odnowiono kilka ołtarzy i ambonę. Ostatnie prace remontowe w świątyni były przeprowadzane już w XXI wieku. Wtedy odnowione zostały m.in. ołtarze św. Agnieszki i św. Mikołaja. 

Ratusz, którego nie ma 

Kilka kroków wystarczy, by znaleźć się na Rynku. Tu stoi hala targowa wybudowana po z 1918 roku. W południowych narożach ma ona wieżyczki ze spiczastymi hełmami. Już tylko oczyma wyobraźni zobaczyć można za to ratusz, bo na jego miejscu znajduje się skwer. Drewniany ratusz funkcjonował tu od wieków i był kilkakrotnie odbudowywany po pożarach i zniszczeniach wojennych. Murowany ratusz postawiono na przełomie XIX i XX wieku. Ratusz został spalony przez Niemców 10 września 1939 roku, po tym, gdy padły z niego strzały. Spłonęły archiwalia, co dla historii miasta było stratą niebywałą. Przy rynku znajdziemy także budynek, który kiedyś był synagogą. To gmach przy Rynku 26, wzniesiony w 1918 roku. Synagoga została zdewastowana przez Niemców, społeczność żydowska z Radymna trafiła do obozu pracy przymusowej. Po likwidacja obozu Żydzi zostali rozstrzelani lub wywiezieni do obozu w Bełżcu. A synagoga? Trudno poznać, że kiedyś nią była. Dziś to budynek z hurtownią, rozlewnią napojów i sklepem. 

Powroźnicy z Radymna 

Mijamy dawną synagogę i docieramy na ul. 3 Maja. Tu pod numerem 6 znajduje się budynek dawnego Towarzystwa Powroźniczego. Z tego rzemiosła miasto kiedyś było znane. Powroźnicy z Radymna wyposażali kiedyś m.in. flotę królewską Władysława IV. Powołane w 1884 roku towarzystwo, jak piszą autorzy niedawno wydanego przewodnika „Twoje miejsca – twoje dziedzictwo. Ziemia jarosławska – Svidnik”, produkowało wyroby m.in. dla wojska, na zamówienie rządu polskiego. Dziś próbuje się w pewnym sensie powrócić do dawnych tradycji. W sierpniu odbyła się pierwsza edycja imprezy „Na brzegu liny”, która z jednej strony nawiązuje właśnie do tradycji radymniańskich powroźników, a z drugiej – wskazuje na szansę rozwoju turystyki, jaką miastu daje obecność akwenu ZEK. 

Po cerkwi tylko wspomnienie...
Na rynku w 1905 roku postawiono figurkę Matki Bożej, która stoi tu do dziś. Nie przetrwała, niestety, do naszych czasów murowana cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny z 1911 roku. Stała na miejscu, w którym dziś mieści się boisko przy budynku dawnej szkoły. Cerkiew uległa zniszczeniu podczas I i II wojny światowej. Po delegalizacji Kościoła greckokatolickiego, przez krótki okres cerkiew była kościołem rzymskokatolickim, a następnie magazynem. W 1961 roku zburzono ją. Zainteresowanych tym tematem zachęcamy znów do odwiedzenia strony „Historyczne Radymno”, gdzie znaleźć można archiwalne fotografie i wizualizację cerkwi. Przynajmniej tyle pozostało po świątyni, w której kiedyś pięknym śpiewem oddawano cześć Bogu. 

Perełki na cmentarzu 
Blisko miejsca, w którym stała kiedyś cerkiew uwagę przykuwa odnowiony budynek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, czyli dzisiejszy Miejski Ośrodek Kultury w Radymnie. W roku ubiegłym gmach przy ulicy Lwowskiej, który pochodzi z początku XX wieku, przeszedł gruntowny remont i odzyskał dawny blask. Idąc w kierunku ronda, miniemy dawny kompleks wojskowy, w którym dziś znajduje się m.in. urząd miasta, szkoła i biblioteka. Na rondzie skręcamy w ulicę Budowlanych, która zawiedzie nas zarówno do nowego kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa, jak i nad ZEK. Blisko kościoła znajduje się cmentarz, na którym stoi kaplica grobowa z przełomu XIX i XX wieku, obecnie w remoncie. Na cmentarzu uważne oko obserwatora dostrzeże także, wśród gąszczu dość bezładnie lokowanych mogił, ciekawe przykłady rzeźb nagrobnych. Od jakiegoś czasu są one odnawiane. Tak stało się m.in. z pięknymi rzeźbami płaczki z nagrobka Józefa Czechowskiego, czy stojącego w pobliżu anioła, a także krzyża z nagrobka Kunegundy z Kwiecińskich-Zarańskiej. 
Jeśli z ronda pójdziemy z kolei w kierunku Skołoszowa, po prawej stronie ulicy miniemy pomnik Jana Zachariasiewicza, najbardziej znanego literata pochodzącego z Radymna. Ale o tym pisarzu wspominaliśmy już przy okazji wędrówek literackim szlakiem ziemi jarosławskiej. 

Hubert LEWKOWICZ

FOT. Hubert Lewkowicz