Ilu z nas zabije smog?

Nieuchronnie zbliża się kolejna zima, podczas której dusić nas będzie smog. Już tej jesieni bywały wieczory, kiedy normy dotyczące zanieczyszczenia powietrze były w Jarosławiu znacznie przekraczane. A przecież piece kopciuchy dopiero zaczną smrodzić, gdy zrobi się zimniej.

Pomiary pokazywały znaczne przekroczenie norm pyłów zawieszonych w jarosławskim powietrzu  już pod koniec października. Nie umknęło to uwadze osób, którzy monitorują jakość powietrza, choćby ze względu na aktywność fizyczną. Miłośnik biegów długich, fizjoterapeuta i autor książki „Przygotowanie do treningu biegowego pod kątem fizjoterapii and more…”  Łukasz Tracz mówi, że trening biegowy w takich warunkach jest niedopuszczalny. Sam trenuje regularnie wraz ze swoją żoną – obecnie najlepszą w Polsce zawodniczką w biegach terenowych Pauliną Tracz – trenują regularnie, ale... nie w Jarosławiu.

Smog nas wyniszcza

Wdychanie przez  biegacza zanieczyszczonego powietrza czyni w organizmie szkody większe niż pożytek wynikający z aktywności. Efektem są alergie, astma, osłabienie układu immunologicznego. Pyły zawieszone są też substancjami rakotwórczymi. Jako fizjoterapeuta Łukasz Tracz jest przekonany, że jakość powietrza odpowiada także za inne dolegliwości – bóle kręgosłupa czy bóle mięśniowe.

Smog zabija w Polsce rocznie ponad 40 tys. ludzi. Najmocniej uderza w nasz układ oddechowy, krwionośny i nerwowy. Na utratę zdrowia z powodu smogu narażone są najbardziej dzieci i osoby starsze, złe powietrze ma wpływ na przebieg ciąży i ryzyko poronienia. A Jarosław należy do czołówki najbardziej zanieczyszczonych miast. Głównie szkodzą piece starego typu i złej jakości surowce, które są w nich spalane. A także fakt, że wielu ludzi wciąż pali byle czym. Od lat mówi się o potrzebie działań zmierzających do poprawy jakości powietrza. Ale gdy nadchodzi wiosna i problem smogu znika na kilka miesięcy, wtedy wydaje się on być odsuwany. Aż do późnej jesieni.

Kraków to przy Jarosławiu sanatorium

Kiedyś najgłośniej było o smogu w Krakowie, ale tej zimy Jarosław może mieć gorsze wskaźniki, 24 października Łukasz Tracz opublikował na Facebooku dane dotyczące tych dwóch miast, które pochodziły z aplikacji internetowej  monitorującej jakość powietrza w wybranych stacjach. Grafikę opatrzył gorzkim komentarzem: „Wygląda na to że Kraków to teraz sanatorium przy Jarosławiu”. W Krakowie podejmuje się działania w ramach walki ze smogiem, bardzo radykalne. Dawna stolica Polski jest pierwszym miastem, w którym obowiązuje całkowity zakaz palenia węglem i drewnem. Zakaz taki obowiązuje od 1 września tego roku. Z tym, że w grodzie Kraka od lat miasto dofinansowywało  wymianę pieców. Od 2012 roku zlikwidowano w Krakowie 25 tys. palenisk węglowych.

240 pieców w 2020 roku to za mało

Czy władze Jarosławia zrobiły wszystko, by walczyć ze smogiem? Jakiś czas temu nie udało się trafić na listę gmin, które zakwalifikowały się do dofinansowania do montażu odnawialnych źródeł energii. Jak informuje Kancelaria Burmistrza Miasta, jarosławski projekt dotyczący OZE w dalszym ciągu znajduje się na liście rezerwowej i miasto liczy, że zwiększenie puli pieniędzy przez marszałka spowoduje, że i mieszkańcy naszego miasta skorzystają z dofinansowania do instalacji fotowoltaicznych i wymiany  kotłów starego typu na kotły na pellet.

Zakończył się natomiast etap przyjmowania wniosków w ramach projektów „Ekologiczne partnerstwo miasta Jarosławia i gminy Pawłosiów – realizacja planów niskoemisyjnych” oraz „Ekologiczne partnerstwo miasta Jarosławia i gminy Pawłosiów – redukcja emisji”. Łącznie zakwalifikowało się 240 gospodarstw, w których zamontowane zostaną nowe piece. Ale będzie to możliwe dopiero po tym sezonie grzewczym, a więc do końca 2020 roku. Kancelaria burmistrza informuje także, że Jarosław jest zainteresowany uczestnictwem w rządowym programie „Czyste powietrze”.

Miasto edukuje, straż sprawdza, a smog dalej dusi

Zapytaliśmy także, jakie inne działania podejmują władze miasta w okresie wiosenno-letnio-jesiennym, które są związane z walką ze smogiem. W kampanii wyborczej Waldemar Paluch obiecywał darmową komunikację miejską. Co prawda w Jarosławiu smog pochodzi w głównej mierze ze starych pieców, a nie z aut, ale byłby to jakiś krok w stronę poprawy jakości powietrza. Tymczasem zamiast wprowadzenia darmowych przejazdów, we wrześniu rada miasta podniosła ceny biletów jednorazowych, choć przyznać trzeba, że jednocześnie obniżyła cenę biletów miesięcznych. MZK cały czas jednak przygotowuje się do wymiany taboru na ekologiczny. Na razie większość działań miasta ma charakter edukacyjny. „Od kilku lat prowadzimy działania edukacyjne, wydajemy materiały informacyjne, przygotowaliśmy poradniki dla mieszkańców nt. selektywnej zbiórki odpadów, poradniki dla najmłodszych w formie bajek pt. „Rady na odpady, czyli jak Jarek uczył sortować śmieci” i komiksy dla młodzieży pt. „Jarosławskie porządki czyli sąd nad dzikiem Bajzelikiem”. Wydawnictwa trafiły do wszystkich szkół i przedszkoli, są też nagrodami np. organizowanych konkursach. Podczas imprezy z okazji Dnia Dziecka, rozpoczęliśmy kolejną edycję akcji pn. „Czysty Jarosław” współorganizowanej z miejskimi instytucjami kultury. Miesiąc później, kolejną okazją do propagowania ekologii była - jedna z największych letnich imprez - Dni Jarosławia. Najwięcej ekologicznych propozycji pojawiło się w październiku i listopadzie. W tym czasie instruktorzy JOKiS odwiedzili wszystkie przedszkola i szkoły podstawowe. Przez zabawę z ekologicznymi rekwizytami dzieci poznawały na czym polega segregacja odpadów, dlaczego ich spalanie jest zabronione oraz jak ważna jest troska o środowisko. Były też konkursy z cennymi nagrodami: „Kodeks małego ekologa”, II edycja konkursu „Eko wierszyk”, „Eko Bystrzak”, konkurs na plakat ekologiczny” – odpowiada ratusz. Władze miasta zapewniają, że straż miejska reaguje na wszystkie niepokojące zgłoszenia dotyczące emisji zanieczyszczeń do powietrza, jest wyposażona w odpowiedni sprzęt, rozdaje ulotki. Funkcjonariusze zostali też przeszkoleni do pobierania próbek z palenisk celem analizy prawidłowego użycia materiału opałowego.

Co ze współpracą z organizacjami?

Urząd Miasta Jarosławia zapewnia, że jest otwarty na wszelkie działania związane z ochroną środowiska oraz zmniejszeniem zanieczyszczenia powietrza. Na początku roku funkcjonująca w mieście Obywatelska Rada Kultury ORKA spotkała się w ratuszu z przedstawicielami władz, przedstawiając sposób spalania w piecach, który powoduje, że powietrze jest czystsze. ORKA chciała, by miasto rozpropagowało tę metodę. Miasto jednak tłumaczy, że nie mogło się włączyć w publikację poradnika, gdyż jego zapisy nie spełniały norm dotyczących niskiej emisji w odniesieniu do ogólnopolskich przepisów regulujących sprzedaż i używanie pieców na paliwo stałe, zawartych w rozporządzeniu Ministra Rozwoju i Finansów z września 2017 roku. W zamian nowoczesny sposób spalania był zamieszczony w miejskim „Kalejdoskopie Jarosławskim”. Ratusz zapewnia, że koleje pomysły na pewno będą analizowane.

Hubert LEWKOWICZ

Co w smogu siedzi ?

Pyły zawieszone  PM 10, PM 2,5, PM 1 (im mniejsza frakcja, tym większa szkodliwość) – docierają do dróg oddechowych i płuc i przenikają do krwi

Dwutlenek siarki (SO₂)

Tlenki azotu (NO_x)

Metale ciężkie (Hg – rtęć, Cd – kadm, Pb – ołów, Mn – mangan, Cr – chrom)

Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA – m.in. α-benzopiren) – substancje rakotwórcze i powodujące silne zatrucia

Dioksyny – trujące związki chemiczne, często odpowiedzialne za pojawienie się nowotworów czy bezpłodności.

Źródło: Stowarzyszenie na rzecz efektywności energetycznej i rozwoju odnawialnych źródeł energii „HELIOS”.