Aktywnie po powiecie

Laszki siedziba gminy, jedna z większych w województwie podkarpackim w dolinie dolnego Sanu i Płaskowyżu Tarnogrodzkiego. Z dala widoczna i dominująca 40-metrowa wieża kościoła pw. św. Zofii Szczepana. Parafia w Laszkach powstała w 1895 roku po usamodzielnieniu się od parafii jarosławskiej. Siedzibą stał się drewniany kościół zbudowany przez Wacława Sierakowskiego w 1736 roku. Był to niewielki kościół kryty gontem. W latach 1902-1907 w miejsce poprzedniego, zniszczonego, parafia wzbogaciła się o nowy, murowany, fundacji Zofii z Potockich Zamoyskiej, wdowy po Stefanie. W okresie I wojny światowej został zniszczony, po wojnie odbudowany przez hrabiego Zygmunta Zamoyskiego. Ołtarze z lat 20. Główny w formie tryptyku, z relikwiarzami św. Stanisława i Wojciecha, fundacji hrabiny Wandy Zamoyskiej. Jeden z bocznych ołtarzy pw. Najświętszej Marii Panny ufundował w 1928 roku hrabia Adam Zamoyski, drugi pw. Serca Pana Jezusa powstał ze składek parafian. Wszystkie według projektu Bogdana Trefera z Krakowa, a wykonane przez Wojciecha Bobera. W 1934 roku poświęcono nowe dzwony. Pierwsza cerkiew w Laszkach wzmiankowana była w XV wieku. Do I wojny światowej w pobliżu cmentarza stała cerkiew drewniana, kryta gontem. W 1915 roku spłonęła, wówczas podjęto decyzję o budowie nowej, murowanej. Jej ukończenie przerwał wybuch II wojny światowej. Pozostałości rozebrano pod koniec lat 50 XX wieku. Do dziś widoczne są solidne, betonowe filary.

Krypty pod kościołem w Laszkach

Już w 1587 roku Synod w Rouen postanowił, kto może być pochowany w kościele, m.in. osoby piastujące honory świeckie (magnaci) i kościelne (wyświęceni księża) oraz ci, którzy szlachetnością, czynami i zasługami wyróżnili się w służbie Bogu i sprawie powszechnej. Coraz większa liczba zmarłych chowanych w kryptach sprawiła, że posadzki większości świąt niemal w całości wybrukowane były płytami nagrobnymi, a ściany wypełnione epitafiami i wielkimi kaplicami grobowymi. Podziemia oraz tereny przykościelne nie mogły już pomieścić więcej grobów. Niemożliwe było też dalsze podnoszenie posadzek świątyń, gdyż doprowadziło to w wielu przypadkach do zrównania się ich poziomu z dolnymi krawędziami okien. Próbowano temu zaradzić, przenosząc najstarsze szczątki grzebalne poza tereny kościołów. Wszystko to było przyczyną poważnych problemów sanitarnych. Lokalnie starano się temu zapobiegać poprzez wprowadzenie całkowitych zakazów grzebania zmarłych w podziemiach świątyń. Najbardziej zadowalającym miejscem grzebalnym w kościele była lokalizacja w pobliżu prezbiterium, czyli jak najbliżej ołtarza. Innym cenionym miejscem wiecznego spoczynku była kaplica Matki Bożej lub ta część kościoła, gdzie znajdował się Jej wizerunek. W praktyce Kościół nigdy nie zakazał grzebania zmarłych w kościołach. Obecnie obowiązujące przepisy zawarte są w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1918 roku. W kościele parafialnym w Laszkach w krypcie znajdują się prochy dziewięciu przedstawicieli rodu Zamoyskich z Wysocka. Wejście do krypty po prawej stronie kościoła (od strony południowej). Wokół żelaznych drzwi wejściowych neogotyckie obramienie z kamienia. W górnej części napis: „Grób Zamoyskich. Spokoy i Światłość Wiekuistą racz nam dać Panie”. W dolnej części portalu po lewej stronie herby Zamoyskich - Jelita i imię Stefan, po prawej herb Potockich z imieniem Zofia. Na dole dwa pomieszczenia: po prawej stronie schodów magazyn sprzętu kościelnego, po lewej krypty grobowe. Znajdują się tu krypty, gdzie w trzech rzędach są tablice informacyjne o zmarłych właścicielach klucza wysockiego w XIX-XX wieku.

Jerzy Czechowicz

fot. Józef Cybulak